Competenties en vaardigheden: wat is het verschil?
Bijna elk functieprofiel of elke personeelsadvertentie heeft ze wel: een lijst met competenties en vaardigheden die een kandidaat moet bezitten om een bepaalde functie naar behoren uit te kunnen voeren. Wat opvalt is dat de begrippen competentie en vaardigheid vaak door elkaar worden gebruikt, ondanks dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen de twee. In deze blog leggen we het...
Bijna elk functieprofiel of elke personeelsadvertentie heeft ze wel: een lijst met competenties en vaardigheden die een kandidaat moet bezitten om een bepaalde functie naar behoren uit te kunnen voeren. Wat opvalt is dat de begrippen competentie en vaardigheid vaak door elkaar worden gebruikt, ondanks dat er een wezenlijk verschil bestaat tussen de twee.
In deze blog leggen we het verschil tussen competenties en vaardigheden uit en lichten we beide begrippen toe met praktische voorbeelden. Ook laten we zien hoe je vaardigheden en competenties doorontwikkelt en in kaart brengt.
Wat zijn competenties?Copied
Om het verschil tussen vaardigheden en competenties te kunnen duiden, moeten we beide begrippen eerst definiëren.
De betekenis van een competentie is: ‘een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden, houding en/of persoonskenmerken (persoonlijke kwaliteiten) waarmee in een arbeidssituatie bepaalde doelen worden bereikt’.
Een competentie bestaat in principe uit drie onderdelen:
- De kennis (informatie en ervaring) die iemand in huis heeft.
- De vaardigheden die iemand bezit. Hiermee bedoelen we vooral de fysieke en geestelijke handelingen die iemand goed beheerst.
- De attitudes en karaktertrekken die typerend zijn voor een persoon. We hebben het dan vooral over de (veelal aangeleerde) houding die iemand inneemt ten opzichte van de wereld en zijn medemensen.
Competenties in kaart brengen met behulp van een skills matrix?
Wil je overzicht krijgen op alle competenties van je medewerkers? Lees in de volgende blog meer over skills matrixen en download een van de templates waarmee je zelf aan de slag kunt.
10 voorbeelden van competenties
Wellicht dat de bovenstaande definitie je nog wat vaag, theoretisch en abstract in de oren klinkt… Laten we het begrip ‘competentie’ daarom verder toelichten met wat sprekende voorbeelden. We noemen er tien.
- Aanpassingsvermogen: hiermee wordt bedoeld dat je ook bij veranderende werkomstandigheden, taken en verantwoordelijkheden het vermogen behoudt om doelmatig te handelen.
- Communicatieve vaardigheden: deze competentie omvat het geheel aan schriftelijke en verbale uitdrukkingsvormen en stelt je in staat op een heldere manier ideeën te omschrijven, uit te dragen en aan anderen te presenteren.
- Betrokkenheid betekent dat iemand zich verbonden voelt met zijn taak en professie en door die houding anderen in zijn werkomgeving weet te stimuleren.
- Collegialiteit houdt in dat je niet self-centered bent, maar ook rekening houdt met de behoeften en belangen van de mensen met wie je de werkvloer deelt.
- Draagvlak creëren is een competentie waarmee je mensen klaarstoomt voor een doel of verandering en eventuele weerstand tegen een plan of hervorming omzet in een positieve houding.
- Leervermogen is een competentie die iemand in staat stelt om nieuwe ideeën snel te kunnen opnemen, analyseren en verwerken, maar het tevens mogelijk maakt om die pas opgedane kennis direct in te zetten in een werksituatie.
- Netwerkvaardigheid toont hoe goed iemand is in het vormen, ontwikkelen en bestendigen van relaties, coalities en partnerschappen, zowel binnen als buiten de eigen organisatie.
- Samenbindend leiderschap behelst het geven van sturing aan een groep en het smeden en onderhouden van duurzame samenwerkingsverbanden.
- Stressbestendigheid betekent dat je ook onder (tijds)druk, in perioden van tegenslag en bij tegenwerking effectief blijft presteren.
- Zelfkennis is een competentie die je inzicht verleent in jouw sterke en zwakke plekken, overtuigingen, kwaliteiten, ambities en interesses.
Wat zijn vaardigheden?Copied
Hoewel beide begrippen vaak in dezelfde context worden gebruikt, is er toch een verschil tussen competenties en vaardigheden.
Laten we eens kijken naar de betekenis van het woord vaardigheid. De definitie van een vaardigheid is: ‘een bepaalde taak of activiteit waarin iemand erg bedreven is’.
Vaardigheden worden ontwikkeld – én geperfectioneerd – door oefening en praktische ervaring. Het leren en beheersen van een vaardigheid omvat dus meer dan alleen een theoretische kennis van feiten en begrippen.
10 voorbeelden van vaardigheden
Vaardigheden zijn er in verschillende vormen en kunnen bijvoorbeeld worden onderverdeeld in praktische, academische en persoonlijke vaardigheden. Hieronder volgen 10 voorbeelden.
- Een goed verband aanleggen is een praktische vaardigheid die deel uitmaakt van de competentie om eerste hulp en/of zorg te verlenen aan gewonde mensen.
- Redigeren is een schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid die laat zien dat iemand weet hoe je een goede tekst produceert en de kunst beheerst om een bestaande tekst beter te maken.
- Luisteren is een communicatieve vaardigheid die toont dat je over inlevingsvermogen en geduld beschikt.
- Verkopen is een commerciële vaardigheid die blijk geeft van competenties als overtuigings- en overredingskracht.
- Tekenen is een vaardigheid die sterk drijft op creativiteit.
- Goed kunnen presenteren is een vaardigheid die laat zien dat iemand spraakzaam, assertief en overtuigend is en tegelijkertijd een heldere en interessante voordracht kan houden voor een breed of specialistisch publiek.
- Ontwerpen is een vaardigheid die getuigt van het hebben van ruimtelijk inzicht.
- Analyseren wil zeggen dat je problemen en vraagstukken kunt opdelen in kleinere stukken om het geheel goed te kunnen begrijpen.
- Lesgeven is een vaardigheid die iets zegt over het vermogen dat iemand bezit om andere mensen iets nieuws te leren of goed uit te leggen.
- Programmeren is een vaardigheid die aantoont dat je helemaal thuis bent in de technische materie van de informatietechnologie.
Het verschil tussen competenties en vaardighedenCopied
Competenties en vaardigheden worden nogal eens gebruikt als onderling inwisselbare begrippen, maar zijn in werkelijkheid twee verschillende dingen.
Het grote onderscheid is dat een competentie veel ruimer is dan een vaardigheid. Een competentie is een combinatie van kennis, een aantal vaardigheden en bepaalde attitudes. Als oplettende lezer heb je het vast al gezien: een vaardigheid is een onderdeel van een competentie. Een competentie als communicatief vaardig zijn vereist bijvoorbeeld meerdere vaardigheden zoals luisteren, samenvatten, doorvragen en overtuigen.
Competenties en vaardigheden ontwikkelen en verbeterenCopied
Ik sprak laatst de hr-manager van een kaasfabriek. Zij zei me dat het niet alleen zaak is om competenties en vaardigheden te herkennen, maar dat het ook van belang is om tijd en aandacht te besteden aan het verder ontwikkelen en verbeteren van die kwaliteiten en eigenschappen. Daar pluk je op de lange termijn de vruchten van.
Ik vroeg haar welke methodes ze gebruikte om vaardigheden en competenties aan te scherpen. Hierop gaf ze me het onderstaande lijstje met tips.
1. Besteed aandacht aan het doel
Competenties ontwikkelen en verbeteren begint met het stellen van een duidelijk doel. Je moet mensen duidelijk kunnen maken waarom competentieontwikkeling nodig en waardevol is.
Als medewerkers namelijk niet gemotiveerd zijn om competenties en vaardigheden te ontwikkelen, of in het duister tasten over wat competentieontwikkeling hen oplevert, verspil je tijd en energie. Zonde!
2. Competenties en vaardigheden faciliteren
Als manager is het belangrijk om het vrijelijk uitdragen van competenties en vaardigheden binnen je bedrijf te faciliteren. Ga op zoek naar de goede balans tussen controle en vrijheid en geef mensen de ruimte om te doen waar ze goed in zijn. Leg de focus op hun kerncompetenties en -vaardigheden en zadel mensen niet op met een overdaad aan bijzaken of beperkende regels.
3. Volg trainingen
Als werknemer kun je ook zelf veel doen om je praktische vaardigheden en competenties te verbeteren of op een hoog peil te houden. Denk aan theoretische opleidingen, trainingen waarbij het opdoen van praktijkervaring centraal staat, leerwerktrajecten en stages, thuisstudies, klassikale lessen of begeleidingstrajecten die gebruikmaken van persoonlijke coaches.
Je karakter en het type vaardigheid waarin je wilt uitblinken zijn factoren die bepalen welke leer- of trainingsvorm jou op het lijf is geschreven. Als werkgever is het alleen maar gunstig dat je personeel zich blijft ontwikkelen. Stimuleer dit door bijvoorbeeld extra trainingen (gedeeltelijk) te financieren.
4. Kijk ook naar niet-arbeidsgerelateerde competenties
Ook niet-arbeidsgerelateerde karaktertrekken, competenties of vaardigheden bepalen voor een deel hoe iemand functioneert als persoon en zich gedraagt op de werkvloer. Door ook naar deze competenties en eigenschappen te kijken, ontstaat een nog beter en vollediger beeld van iemands persoonlijkheid.
Vaardigheden in kaart brengenCopied
Als bedrijf wil je natuurlijk graag weten welke competenties en vaardigheden binnen de eigen organisatie aanwezig zijn. Het heeft namelijk nogal wat voordelen als je precies weet wat werknemers wel en niet kunnen.
- Het samenstellen van projectteams wordt gemakkelijker als je inzicht in de competenties en vaardigheden van alle medewerkers hebt.
- Het regelen van de juiste vervangers wordt gemakkelijker.
- Het wordt duidelijk aan welke vaardigheden en competenties nog een tekort bestaat binnen de organisatie. Hier kun je op inspelen middels extra trainingen of een doelgericht rekruteringsbeleid.
Een handig hulpmiddel om de competenties en vaardigheden van medewerkers in kaart te brengen is de skills matrix. Zo’n skills- of vaardighedenmatrix is precies wat de naam doet vermoeden: een overzicht van medewerkers en de bijbehorende competenties, vaardigheden en kwalificaties in matrixvorm. Op de verticale as staan de verschillende medewerkers, terwijl de horizontale as meestal de praktische vaardigheden toont die ze nodig hebben om een specifieke rol goed te kunnen vervullen.
Maar het kan ook andersom: een verticale as met de taken, functieomschrijvingen of competenties die nodig zijn voor het uitvoeren van een bepaalde taak of functie, terwijl de horizontale as per medewerker aangeeft in hoeverre hij of zij aan het gevraagde profiel voldoet. De graden van kennis en/of kunde kunnen worden meestal geïllustreerd aan de hand van een symbool.
Tip: Benieuwd hoe zo’n skills matrix er in de praktijk uitziet? Bekijk dan eens deze 5 gratis skills matrix templates!
Alle vaardigheden altijd inzichtelijk!Copied
Skills matrixen werden lange tijd vooral gemaakt en bijgehouden in Excel. Zeker een optie, maar niet altijd de handigste en meest overzichtelijke. Op het gebied van complexiteit, versiebeheer en foutgevoeligheid zitten er namelijk nogal wat haken en ogen aan het maken en beheren van matrixen in Excel.
De skills management software van AG5 lost die problemen op en automatiseert veel van de handelingen die in Excel nog handmatig moeten worden uitgevoerd. Zo ontstaat een direct overzicht van de actueelste stand van zaken wat betreft de competenties, vaardigheden en kwalificaties van alle medewerkers. Met AG5 kun je onder meer:
- mutaties en trainingsresultaten direct bijwerken op de werkvloer;
- de workforce voor een specifiek project direct koppelen aan de vakkennis en ervaring die nodig zijn om de klus te klaren;
- notificaties per medewerker, doelgroep of certificaat instellen;
- de beste vervangers inplannen bij afwezigheid van een bepaalde medewerker;
- organisatiestructuren nabootsen en alle mogelijke verbindingen maken tussen personen en de kwalificaties waaraan ze moeten voldoen.
Ben je ook op zoek naar de juiste tools om de competenties en vaardigheden van medewerkers binnen jouw organisatie inzichtelijker te maken? En streef je ernaar om skills matrixen binnen een centrale omgeving te managen en gemakkelijk actueel te houden? Boek dan een gepersonaliseerde demo die je wegwijs maakt in de wereld van AG5!
Vraag een demo aan en spreek met een skills expert
Ontdek in slechts 15 minuten wat AG5 voor jou kan betekenen.
ISO27001 certified
Free trial available
